Coaching Prowokatywny

Czym jest coaching prowokatywny? – proste wyjaśnienie złożoności

Coaching prowokatywny to forma wsparcia rozwoju i komunikacji z drugim człowiekiem „której nie można określić, niepowtarzalna, jedyna w swoim rodzaju, ponieważ jest zbudowana na konstrukcji dwóch osób, jedynych i nieopisywalnych: ciebie i mnie. Osoby te uzgodniły ze sobą, że w tym momencie zwrócą większą uwagę na proces rozwoju jednej z nich – Twój.” Oryginalnie Jorge Bucay w książce „Pozwól, że Ci opowiem” tak pisał o swojej metodzie terapii. My tak myślimy o prowokatywności.

Osobą która wyłoniła, czy raczej zaimplementowała podejście prowokatywne do coachingu był dr Jaap Hollander. Przez ponad 10 lat obserwował on pracę Franka Farrellego i wyłaniał metodykę pracy i czynniki wpływające na skuteczność terapii prowokatywnej, zestawiając ją z coachingiem oraz badając jej użyteczność w komunikacji nastawionej na rozwój człowieka.

Prowokatywny styl coachingu jest kombinacją:

Kontaktu

Zaangażowanie w sprawy człowieka siedzącego naprzeciwko, szacunek dla jego jednostkowości i wyjątkowości jako osoby To bycie razem w tu i teraz.

Poczucia humoru

Praca coachingowa z poważnymi, czasem bardzo trudnymi tematami, okraszona odpowiednią dozą humoru (rozumianego jako umiejętność relatywizacji i widzenia elementów absurdu w tym, jak sami potrafimy wytworzyć w sobie poczucie trudu w danej sytuacji. Humor prowokatywny uwalnia pokłady sprawczości i odpowiedzialności dzięki przywracając osobie świadomość własnej sprawczości, wpływu i możliwości wyboru); Jest w tym również życiowa wesołość, wychwytywania paradoksów i niespójności w tym co i jak mówi, czy robi klient i wspomniana już relatywizacja problemu (co nie oznacza umniejszania czy bagatelizowania go!). Humor i śmiech pozwala nam głębiej odetchnąć i nabrać dystansu do sytuacji w której często czujemy się jak w tunelu bez wyjścia i nadziei, co z kolei pozwala na nowo zauważać szerszą perspektywę i możliwości jakimi dysponujemy (a jakie były niedostrzegalne przez obraz problemu).

Uwaga: humor w prowokatywność nie jest komediowym eksperymentem czy stand up-em. wynika z kontekstowości tego co i jak mówi klientem, powstaje w sposób nieoczywisty, bez kreowania kierunku czy celu przez prowadzącego. Jest elementem wtórnym a nie pierwotnym w metodzie.

Wyzwania

Aktywne pobudzanie osoby do pozytywnego i rozwojowego konfrontowania swoich przekonań, postaw, obrazu siebie i swoich zachowań z realnością w jakiej żyje. To wyzwalanie energii ukrytej za ograniczającymi przekonaniami i działaniami reprezentowanymi przez klienta.

Dla kogo jest coaching prowokatywny?

• Ludzi chcących rozwoju i zmian,
• Osób poszukujących sposobu i motywacji do zmiany, a metody jakie do tej pory stosowali – nie dały wystarczającego efektu,
• “Człowieków”, którzy chcą odnaleźć siłę w sobie i pewność tego kim są, do czego dążą, czego chcą – w zgodzie ze sobą i przy poszanowaniu innych,
• Tych, którzy są i nie są… a wiedzą że mogą,
• Par, małżeństw, związków różnej maści,
• Grup, Zespołów, Organizacji i Biznesu.

Jak pracujemy w coachingu prowokatywnym?

Coaching Prowokatywny odnosi się do „paradoksalnej intencji” i „odwróconej psychologii”. Coach zachęca klienta “do złego”, czyli, by ten robił jeszcze więcej tego, co sprawia mu trudność / problem (sic!). Jest to zwięźle wyrażone w prowokatywnej maksymie: „Rób tak bardziej, myśl tak częściej, czuj tak mocniej!”. Dzięki czemu, klient ma szansę odnaleźć w sobie pokłady siły do tego, by stawić opór temu, co słyszy lub odczuwa w wyniku tego co słyszy. To z kolei pozwala klientowi dokonać kolejnych odkryć i wewnętrznych retrospekcji budujących się w wzajemnej interakcji dwojga ludzi).

Klasyczne podejścia do coachingu i terapii przekazują informacje takie jak: „Wierzę w Twój potencjał” i „Masz w sobie bogactwo zasobów”/”Dasz radę się zmienić”. Prowokatywny coach na poziomie werbalnym (i tylko tam!) pozornie przekazuje informacje przeciwne. Uważnie konfrontuje niejako klienta z samy sobą poprzez m.in. umniejszanie, „obśmiewanie” (nie mylić z wyśmiewaniem które jest niedozwolone w prowokatywności!) ograniczającego sposobu myślenia (a nie człowieka!), podważa autorytet klienta jako osoby i poddaje w wątpliwość słuszność i prawdopodobieństwo osiągnięcia przez niego jego celów. Jednocześnie, na poziomie niewerbalnym, tym, który jako zwierzęta (na poziomie mózgu gadziego i ssaczego) odczytujemy intuicyjnie i w pierwszej kolejności, (w ciele, gestach, oczach, energii jaka panuje pomiędzy osobami) wysyłany jest wspierający komunikat “jesteś silny”, ”‘wierzę w Ciebie!”, “jestem po Twojej stronie”.

Niezwykle istotne jest, by odróżnić Prowokatywny Coaching od prostej, zwykłej konfrontacji. W Coachingu Prowokatywnym wszelkie działania coacha stanowią element (ale nie są głównym wyznacznikiem) budowania gotowości w kliencie do odpowiedzialnego podjęcia wyzwania jakim jest jego życie i decyzje przed jakimi stoi (lub przed jakimi został postawiony). Wyzwania, pytania czy interwencje paradoksalne podejmowane przez coacha są klientowi stawiane z życzliwością, ciepłem i w sposób humorystyczny, przy niezwykłym poziomie uważności na klienta oraz na proces jaki zachodzi w tej relacji. Coach na poziomie niewerbalnym przekazuje klientowi informację, że jest po jego stronie wierząc w siłę i zasoby klienta.

‘Coaching prowokatywny jest psychologicznym koktajlem składającym się z poznawczego zaskakiwania pomieszanego z treściwą dawką emocjonalnego wsparcia i szczyptą humoru. Stworzenie i utrzymanie tej mieszanki złożonej z trzech składników wymaga szkolenia i praktyki (…). Po opanowaniu metody, Prowokatywny Coaching może być zaskakująco szybki i skuteczny oraz, co też jest ważne, może być bardzo przyjemnym doświadczeniem dla coacha lub terapeuty. Wstępne badania pokazują, że coachowie i terapeuci, którzy używają podejścia prowokatywnego, doświadczają więcej szczęścia w codziennym życiu. Czy to oznacza, że powinniśmy odrzucić nasze konwencjonalne metody? Oczywiście, że nie. Coaching Prowokatywny jest nową skuteczną opcją, a nie zamiennikiem tradycyjnych sposobów pracy”. / Jaap Hollander „Provocative Coaching”/

Czego mogę się spodziewać na sesji?

W trakcie sesji przejrzysz się w swoich zachowaniach, sposobie myślenia, obrazie swoich zasobów i kompetencjach, w przekonaniach, oczekiwaniach, obawach, lękach i pragnieniach niczym w krzywych zwierciadłach. Nie po to by sobie dokuczać czy obniżyć swój próg pewności siebie, ale po to by, by ułatwić sobie ich dostrzeżenie. By wzmocnić lub zbudować motywację (a może nawet determinację) do zmiany tych, które zdecydujesz się zmienić lub akceptację – jeżeli uznasz, że tego obecnie potrzebujesz. Wszystko w atmosferze humoru i życzliwości. Przy świadomości wyzwania (czy wyzwań) jakie sam sobie obierzesz.

Możesz spodziewać się spotkania z samym sobą, jeżeli na to się zdecydujesz lub z tym czego zechcesz doświadczyć, poczuć, zobaczyć… poprzez uważny kontakt z groteskowością, absurdem i paradoksem jaki jest w Tobie (w Twoim życiu, myśleniu, działaniu), przy towarzystwie pytań dotykających sedna i ciekawości co jest “za zakrętem nienazwanych głośno myśli i odczuć”.

Możesz spodziewać się ulgi i akceptacji tego, jak jest, lub energii do działania i zmiany, która wcześniej była uśpiona.

Najczęstsze efekty sesji coachingu prowokatywnego:

• większa świadomość siebie i obszarów swojego wpływu;
  głębszy wgląd w to co tak naprawdę JA chcę, a co jest niejako mi „narzucone”;
• wzrost poczucia adekwatności i sprawczości w swoim życiu;
• wzrost poziomu poszczególnych komponentów odporności psychicznej (według Instytutu AQR);
• większa motywacja / determinacja do działania (lub uczciwego powiedzenia sobie – nie chce mi się wkładać w to wysiłku);
• wzrost poczucia sprawczości i pewności siebie;
  motywacja do zmian lub mniejsza frustracja, że ich nie robię;
• większy dystans do siebie i świata (który nie oznacza chłodu ani wycofania, a pozwolenie sobie na poczucie większego wewnętrznego luzu i spokoju);
• wzmocnienie pewności siebie i własnej wartości (lub świadomości co w sobie tak naprawdę chcę wzmocnić / rozwinąć, a co zmienić);
• poczucie większej odwagi do realnego doświadczania życia i emocji;
• zgoda na własną autentyczność, szczerość i prawdę w relacji do siebie i innych;
• większa otwartość w komunikacji, także w obszarach które do tej pory wydawały się „zakazane”, nie do dotknięcia;
  większa odwaga do asertywnego bronienia siebie i swoich przekonań;
• większa swoboda i lekkość bycia, tym samym wzrost elastyczności działania i kreatywności myślenia

Założenia i hipotezy terapii prowokatywnej

Założenia terapii prowokatywnej

• Ludzie się zmieniają i rozwijają w odpowiedzi na wyzwanie.
• Zmiana jest jedynie kwestią decyzji klienta.
• Konstrukt psychiczny klientów jest zdecydowanie mniej kruchy niż to się wydaje im samym i innym.
• Wszelkie bezproduktywne i antyspołeczne postawy i zachowania klienta czy problemy adaptacyjne mogą ulec diametralnej zmianie, bez względu na ich zaawansowanie czy długość występowania.
• Potencjał klientów do zachowań produktywnych, prospołecznych czy prawidłowych zachowań adaptacyjnych jest znacznie większy niż to zakładają specjaliści czy oni sami.
• Doświadczenia z dorosłego życia czy doświadczenia bieżące są przynajmniej tak samo ważne, jeśli nie ważniejsze od doświadczeń z dzieciństwa czy jakichkolwiek wcześniejszych doświadczeń, w procesie kształtowania wartości, praktycznych postaw i zachowań klienta.
• Zachowanie klienta w stosunku do terapeuty jest dosyć dokładnym odzwierciedleniem sposobu, w jaki zwyczajowo podchodzi on do relacji międzyludzkich.
• Ludzie mają sens: zwierzę zwane człowiekiem jest doskonale logicznym i zrozumiałym stworzeniem.
• Odpowiednio okazana tzw. „trudna miłość” w stosunku do klienta może przynieść mu nieocenione korzyści.
  To co najważniejsze wyrażamy niewerbalnie – istotne jest nie to, co mówimy, ale to, jak to mówimy.

Główne hipotezy terapii prowokatywnej

• Jeśli terapeuta w odpowiedni sposób wykorzysta podejście prowokatywne (z humorem i uwagą, jednak nie wychodząc poza ramy odniesienia klienta), istnieje ogromne prawdopodobieństwo, że klient zacznie odchodzić w kierunku budowania definicji samego siebie skrajnie różnej od tej przedstawianej przez terapeutę (wzrost samoświadomość).
• Namawiany przez terapeutę prowokatywnie (z humorem i uwagą) do kontynuacji swoich auto sabotujących czy patologicznych zachowań, klient najprawdopodobniej zaangażuje się w zachowania bardziej zbliżone do przyjętych norm, wzmacniające jego samego (indywidualnie i jako części systemu).

Życzliwe stawianie wyzwań w terapii prowokatywnej

Terapia Prowokatywna jest wyrafinowaną prostotą tak w kontekście sposobu komunikacji, jak również procesu wspierania klienta poprzez życzliwe stawianie przed nim wyzwań, przy wykorzystaniu do tego absurdu, humoru i metafory.

Jedną z centralnych zasad jakie przyświecają jej w kontekście budowania motywacji w kliencie jest przekonanie, że ludzie potrzebują wziąć odpowiedzialność za decyzje i wybory, których dokonują. Co więcej w Terapii Prowokatywnej duże znaczenie przywiązuje się do teorii, iż ludzie stale dokonują wyboru, nawet jeśli nie mają takiego poczucia lub nie rozpoznają danego działania lub jego zaniechania jako wyboru czy decyzji.

Psychospołeczna rzeczywistość sprawia, że wybory mają swoje konsekwencje, z którymi należy żyć. Stąd też ludzie mniej lub bardziej uciekają od nich lub wyolbrzymiają ich znaczenie. Tym samym powodując wzrost lub spadek ich poziomu motywacji do lub od celu (zmiany, działania, itp.).

Dzięki asertywnej obronie przed działaniami ze strony terapeuty, klient uczy się między innymi:

• bronić swojego punktu widzenia i siebie,
• własnych reakcji, emocji i zachowań w sposób bardziej świadomy, tak by w codzienny życiu móc reagować bardziej w zgodzie z sobą,
• realistycznego patrzenia na własną osobę i doceniania siebie samego.

To, co ważne:

• Troska jest kluczowa. Terapeuta powinien zadać sobie samemu następujące pytanie: „Jak bym o tym powiedział swojemu najlepszemu przyjacielowi?”
• Śmiech jest niezbędnym elementem podejścia prowokatywnego. Co nie oznacza, że zadaniem terapeuty jest rozbawianie klienta na siłę. Humor i śmiech rodzą się samoistnie w wyniku procesu poprzez zaskoczenie i zmianę kontekstową.
• Ważne, aby terapeuta jeszcze przed sesją stworzył w sobie miłą, mentalną przestrzeń pełną pełną troski i miłości do samego siebie i klienta.

Pojęcie prowokatywności a prowokacji – dlaczego to nie to samo

Przyjrzyjmy się na chwile słowu prowokatywność, które często jest mylone i zestawiane z słowem prowokacja – a nie jest tym samym.

Prowokatywność bardzo często jest kojarzona z potocznym i współczesnym rozumieniem słowa “prowokacja”, które ma wyraźnie pejoratywne znaczenie, a jego definicja słownikowa to: podstępne działanie mające na celu nakłonienie kogoś do określonego postępowania, zwykle szkodliwego dla niego i osób z nim związanych. (Internetowy słownik języka polskiego PWN). Tym samym prowokatywność jako metoda pomocy bardzo często jest błędnie rozumiana i definiowana przez osoby nie znające jej.

Prowokatywność czerpie ze znaczenia słowa – provocare, którego etymologia wywodzi się z łaciny i oznacza dosłownie przywołać, wywołać, ujawniać, wezwać. Symbolizuje znaczenia takie jak: uruchamiać, wyzwalać.

Prowokatywność wywołuje więc w nas siłę do działania, poprzez pokazanie prawdy wydobytej na światło dzienne.

Owe wydobycie na światło dzienne nie jest wskazywaniem drogi lub „nawracaniem”, czy pouczaniem (przez terapeutę), a swoistym umożliwiem człowiekowi spotkania z prawdą, która w nim i którą w wyniku tego procesu zobaczył lub poczuł w sobie i to on (klient) dokonuje wyboru, co w wyniku tego zrobi. Osoba wywołująca nie ma (i nie może mieć) w własnego celu dla i wobec klienta ani nie może być tym, kto poprzez działania prowokatywne ukierunkowuje / decyduje zamiast osoby. Ruch i decyzja wychodzi z Człowieka i do Człowieka wraca jako jego własna.

5 typów wywoływanych zachowań i efektów terapii prowokatywnej

Istnieje pięć różnych typów zachowań i efektów, które są „wywoływane” lub prowokowane przez terapeutę u klienta. Oczywiście nie każda sesja ma za zadanie wywołanie wszystkich, natomiast są one najbardziej widocznymi już od pierwszego spotkania.

Widać więc u pacjenta/klienta/człowieka:

• Potwierdzenie swojej samooceny, zarówno werbalnie, jak i niewerbalnie, czy poprzez zachowanie, w tym zgoda na własną autentyczność.
• Adekwatne reagowanie tak w działaniach jak i w relacjach.
• Podejmowanie realistycznej obrony własnych granic poglądów czy godności.
• Zaangażowanie się w testowanie rzeczywistości psychospołecznej i emocjonalnej (w tym uczenie się niezbędnych rozróżnień, aby reagować adaptacyjnie).
• Angażowanie się w “ryzykowne”, odważne zachowania w relacjach osobistych, w szczególności komunikując uczucia i bezbronność znaczącym osobom.

To z kolei rodzi efekty które już w trakcie pierwszej sesji można zaobserwować, a później pogłębiać w procesie wsparcia.

Najczęstsze efekty interwencji prowokatywnej (terapia/coaching)

• Wzrost samoakceptacji i samoświadomości;
• Rozwój umiejętności otwartej komunikacji;
• Zbudowanie odwagi do realistycznego testowania rzeczywistości i doświadczania emocji;
• Wzmocnienie odwagi do autentyczności (w tym do kreatywności myślenia i elastyczności działania);
• Wzrost odporności psychicznej i poczucia sprawstwa (w tym: poczucia własnej wartości i pewności siebie);

Frank Farelly

Frank Farrelly zyskał międzynarodowe uznanie jako niezwykle utalentowany terapeuta. Prowadził liczne warsztaty, seminaria i pokazy swojej pracy dla profesjonalnej publiczności w Stanach Zjednoczonych, Europie i Australii. Jego doświadczenie w pracy z poważnie zaburzonymi klientami uczyniło go szczególnie interesującym i ważnym nauczycielem.

Terapia prowokatywna Franka Farrelly’ego została opracowana przez niego na oddziale szpitalnym – psychiatrycznym. Farrelly, niezadowolony ze swojej skuteczności jako terapeuty, zaczął badać nowe procedury mające na celu promowanie pozytywnych zmian u przewlekłych i opornych pacjentów. Był magistrem pracy socjalnej na Uniwersytecie Katolickim i członkiem Akademii Certyfikowanych Pracowników Socjalnych. Przez wiele lat był profesorem klinicznym w Szkole Pracy Socjalnej Uniwersytetu Wisconsin oraz asystentem profesora klinicznego na Wydziale Psychiatrii w Szkole Medycznej Uniwersytetu Wisconsin.